George Orwell publiceerde in 1945 zijn bekende Animal Farm. In 1947 in het Nederlands vertaald en uitgebracht met de titel “De boerderij der dieren, een sprookje voor grote mensen”. Nog altijd zeer de moeite waard als je iets van politiek wilt begrijpen. Het verhaal wil dat het in vertaling boven Rusland werd uitgestrooid om de Russen te waarschuwen tegen het communisme. Animal Farm is echter ook heel leerzaam als je iets wilt begrijpen van linkse politici die hun leiderschap aan de bevolking opdringen om de maatschappij radicaal te hervormen.
Het komt er in het kort op neer dat de dieren onder aanvoering van de varkens in opstand komen tegen de boer, hem verjagen en op de boerderij een zelfbestuur van dieren instellen. De varkens nemen daarbij de leiding, maar beginnen steeds meer op mensen te lijken. Het eind van het sprookje is dat de overige dieren door de varkens onderdrukt worden en dat de varkens het eigenlijk heel goed kunnen vinden met de boeren van boerderijen in de omgeving, ook op hun achterpoten gaan lopen en steeds meer op mensen gaan lijken.
In 1911 publiceerde de Duitse socioloog Robert Michels “Zur Soziologie des Parteiwesens in der modernen Demokratie. Untersuchungen über die oligarchischen Tendenzen des Gruppenlebens”. De conclusie van Michels is min of meer dezelfde als die van Orwell. Alleen heeft hij er 400 bladzijden voor nodig. Hij heeft ze kernachtig onder woorden gebracht als de ijzeren wet van de oligarchie. Gelukkig is er ook een verkorte Nederlandstalige uitgave, tot stand gekomen onder supervisie van en ingeleid door J. A. A. van Doorn, bij leven hoogleraar sociologie. Het werd uitgegeven in 1969 bij de Universitaire Pers Rotterdam en moet nodig herdrukt en opnieuw uitgegeven worden.
Een oligarchie is de staatsvorm waarbij de macht in handen is van een kleine groep mensen. Politieke partijen zijn volgens Michels altijd oligarchisch. Het schijnt niet anders te kunnen. Socialistische partijen, waar hij zijn onderzoek op concentreerde, zijn daarop volgens Michels geen uitzondering.
Er zijn altijd een handjevol lieden die zich geroepen voelen in een politieke partij de lakens uit te delen. Ze roepen uiteraard dat ze zoveel mogelijk leden er bij betrekken willen, maar zorgen er ondertussen voor de touwtjes stevig in eigen hand te houden. Leden die zich aanbieden mee te denken worden zoveel mogelijk buiten de deur gehouden omdat ze worden beschouwd als mogelijk rivalen. Het is dus geen wonder dat hooguit 1% van de bevolking lid is van een politieke partij.
Soms lukt het bazen in een partij alleen om opstandige leden koest te houden door er een paar van in het bestuur op te nemen en daar de macht mee te delen. Dat is dan ook meteen het einde van de oppositie, omdat die opstandige leden, zodra ze in de macht delen, precies zo blijken te denken en handelen als de bazen waar ze tegen in opstand kwamen. Dat het allemaal totaal anders moet (vooral meer gelijkheid!) riepen ze alleen om genoeg achterban te mobiliseren, zodat de leiding van de partij gedwongen wordt hen in hun midden op te nemen.
De boodschap van Orwell is dat je goed moet uitkijken voor lieden die staan te trappelen om de macht over te nemen. De boodschap van Michels is dat politieke partijen een bedreiging vormen voor de democratie, omdat de lieden die het in die partijen voor het zeggen hebben er altijd op uit zijn dat zo te houden: de ijzeren wet van de oligarchie.
Reacties zijn gesloten.