Wie is eigenlijk de baas bij VTH?
Nadat de Raad van State de gemeente op 10 december 2023 definitief in het ongelijk had gesteld, heeft Dijksma 5 juni j.l. excuus aangeboden aan de eigenaar van het koffiehuis Transwijk. Dat valt te prijzen, te meer omdat zij daarmee tegen het advies inging van de ambtelijke dienst. Op 3 december 2024 adviseerde die namelijk : “In deze casus vinden wij excuus niet op zijn plaats.” [1]
Wat Dijksma niet besloot, was dat er een onderzoek moest plaatsvinden. Een onderzoek om uit te vinden waarom het in deze zaak zo verschrikkelijk verkeerd was gegaan. Hoe op 13 juni 2019 dat ongelukkige besluit kon worden genomen om het koffiehuis te sluiten. En waarom de juristen van Juridische Zaken dat besluit vijf jaar lang bij de rechtbank en bij de Raad van State bleven verdedigen. En wat dat de gemeente gekost heeft: hoeveel advocatenkosten en ambtenarentijd daarin zijn gaan zitten.
Dat Dijksma excuus heeft aangeboden, is mooi en dat er nu overleg plaatsvindt om de eigenaar schadeloos te stellen, is ook mooi. Maar als je niet uitzoekt waarom het zo fout gelopen is, is de kans groot dat dezelfde fouten weer worden gemaakt en dat er weer burgers of ondernemers de vernieling in worden geholpen.
De zaak staat niet op zichzelf. Op 12 april 2016 werd door Van Zanen een vervroegd sluitingsuur voor de horeca ingesteld voor dat deel van de Amsterdamsestraatweg waar voornamelijk ondernemers zitten met een Marokkaanse en Turkse achtergrond. Er zou sprake zijn van veel nachtelijke overlast. Volgens de Raad van State op 13 februari 2019 was dat niet aangetoond.[2] Later bleek dat er vrijwel geen nachtelijke overlastklachten waren gedaan bij de politie en dat Handhaving niet bijhield welke klachten betrekking hadden op de dag en welke op de nacht.
Op 5 februari 2019 sloot Van Zanen een grillroom op de Amsterdamsestraatweg. Opnieuw was een eigenaar met Marokkaanse achtergrond de klos. Reden was dat één van de vennoten zich bij de KvK had laten uitschrijven, maar dat de exploitatievergunning daarna niet was aangepast. Een futiele aanleiding dus. De nieuwe vergunning werd pas op 6 januari 2020 verleend en bevatte het dwaze voorschrift dat de vennoot die zich had laten uitschrijven niet meer in de zaak (van zijn broer) mocht komen. Ook niet als klant. Op 13 september 2023 oordeelde de Raad van State dat dat voorschrift geen enkel doel diende en werd het beroep daartegen gegrond verklaard.[3]
Wat de drie gevallen gemeen hebben, is dat ze alle drie te maken hebben met de dienst Handhaving en dat de juristen, handhavers en het hoofd van Handhaving dezelfde personen waren.
Zowel over de zaak van het koffiehuis Transwijk als over die van de ASW grillroom heb ik uitvoerige notities geschreven en naar Dijksma en de raad gestuurd. De reactie van Dijksma op schriftelijke vragen was destijds: het is onder de rechter en daarom ga ik er niet op in. De zaken zijn inmiddels niet meer onder de rechter, maar op Feiten en vragen over de handhaving tegen de grillroom Rue d’Amsterdam gemeente Utrecht [4] is Dijksma nog steeds niet ingegaan. Hetzelfde geldt voor Boekje open over de illegale sluiting van het Turkse koffiehuis Transwijk.[5] Nu Dijksma excuus heeft aangeboden over de zaak koffiehuis Transwijk, is het zaak om alsnog opdracht te geven voor een onderzoek. De volgende analyse is bedoeld om mee te denken.
Ik begin met te wijzen op nog weer een andere zaak waar de dienst Handhaving bij betrokken was. Daar deed Bureau Berenschot een paar jaar terug onderzoek naar. Dat was toen aan het licht was gekomen dat de gemeente ruim een miljoen aan dwangsommen moest betalen aan de eigenaar van een pand in de binnenstad waar de dienst Handhaving het mee aan de stok had. De eigenaar had een groot aantal bezwaarschriften ingediend die veel te lang bleven liggen bij Juridische Zaken omdat de dienst Handhaving er geen raad mee wist. In dat Berenschot rapport [6] stond dat er bij de dienst Handhaving veel vrijheid was om zaken op eigen houtje af te doen (p.10 en p.16), dat er geen regie was (p.6) en dat er sprake was van een falend informatiebeheer (p.8).
Veel vrijheid om zaken op eigen houtje af te doen, is een eufemisme om niet te hoeven zeggen dat het bij de dienst Handhaving ontbreekt aan effectief leiderschap. Brieven en besluiten worden weliswaar formeel genomen door het hoofd van de afdeling, maar die bemoeit zich er inhoudelijk niet mee en heeft niet de juridische en bouwkundige kennis in huis om te controleren of het besluit klopt. Het toenmalige hoofd van de dienst Handhaving, J. Kleijwegt, studeerde Engels. Geen rechtenstudie of bouwkunde, wat voor Toezicht en Handhaving Bebouwde Omgeving toch wel erg nuttig is.[7]
Kort na het dwangsommendebacle werd Kleijwegt bevorderd tot directeur Vergunningen, Toezicht en Handhaving, met als nevenfunctie voorzitter van de Vereniging Bouw- & Woningtoezicht (BWT) Nederland. Niets weten van bouwkunde en niets van rechten is bij de gemeente Utrecht kennelijk geen beletsel om leiding te geven aan bouwkundigen en juristen. Degene die haar is opgevolgd als hoofd Handhaving heeft pedagogie gestudeerd. Ik herinner me ook het geval van iemand die bij Werk en Inkomen vandaan kwam en hoofd Luchtkwaliteit werd, waar hij niets van afwist en niet voor was opgeleid.
Ter voorkoming van machtsconcentratie vindt bij veel overheidsdiensten roulatie van leidinggevenden plaats, zodat ze niet lang in dezelfde positie zitten. Deze strategie brengt met zich mee dat leidinggevenden geen verstand hoeven te hebben van waar hun ondergeschikten mee bezig zijn. Dat zulke leidinggevenden dan niet in staat zijn om vakinhoudelijk met hun ondergeschikten mee te denken en ze vakinhoudelijk te controleren, ligt voor de hand.
Het hoofd van Handhaving ondertekent en is formeel verantwoordelijk, maar omdat hij geen juridische achtergrond heeft, doorziet hij niet wat hij ondertekent. En als het besluit een burger of ondernemer treft die dat niet op zich laat zitten en bezwaar maakt, schiet hij in de verdediging. Logisch, want hij is degene die het besluit formeel genomen heeft. Burgemeester en wethouders zijn op hun beurt verantwoordelijk voor wat het hoofd Handhaving namens het college beslist, maar die hebben nog veel minder zicht op de zaak. Wordt er bezwaar gemaakt, dan komt Juridische Zaken eraan te pas. Maar die is afhankelijk van de informatie die ze wel of niet van Handhaving krijgen. Zie het dwangsommendebacle.
Kortom: bestuurskundigen beweren al jaren (sinds Crince Le Roy 1970) dat de dienst bij de overheid wordt uitgemaakt door de ‘vierde macht’. Die vierde macht wordt echter niet zozeer uitgeoefend door (roulerende) leidinggevenden en directeuren, maar door een handjevol ondergeschikten, namelijk ondergeschikten die niet rouleren en de leidinggevende vertellen “hoe we dit hier al jaren doen”.
Verreweg de meeste ambtenaren deugen, maar er zijn ook ambtenaren die heel graag scoren, geen kritiek accepteren van collega’s, genieten van macht,[8] behept zijn met vooroordelen en het niet zo nauw nemen met wet en regelgeving. Voor die ambtenaren is een organisatie die niet wordt geleid door hoofden en directeuren die vakinhoudelijk meedenken en controleren een omgeving waar ze een loopje kunnen nemen met het recht zonder daarop te worden afgerekend. Er is van het begin af aan van alles verkeerd gegaan, niet alleen in zaak van het koffiehuis, en dus moet onderzocht worden wat er schort aan de regie en het leiderschap.
De Raad van State vernietigde het sluitingsbesluit omdat de gemeente niet kon aantonen dat er om veel geld was gespeeld. Had Kleijwegt, toen ze hoofd was van Handhaving, niet kunnen zeggen: ik teken dit niet als jullie niet kunnen laten zien dat er om veel geld werd gespeeld? Had de gemeente niet vijf jaar hoeven procederen.
[1] Beantwoording SV2024 nr 136 over Hoe verder met Turks Koffiehuis Transwijk
[2] https://www.raadvanstate.nl/uitspraken/@121845/201908280-1-a3/
[3] https://uitspraken.rechtspraak.nl/details?id=ECLI:NL:RVS:2023:3472 zie punt 6.7
[4] https://www.keesvanoosten.nl/feiten-en-vragen-over-de-handhaving-tegen-grillroom-rue-damsterdam-gemeente-utrecht/
[5] https://www.keesvanoosten.nl/wp-content/uploads/2025/05/Boekje-open-over-de-illegale-sluiting-van-het-Turkse-koffiehuis-Transwijk-versie-1-5-2025.pdf
[6] https://utrecht.bestuurlijkeinformatie.nl/Reports/Document/ced00fc9-d777-41f4-b586-1f2307e8dffc?documentId=a7a54c9f-086e-4861-a552-45c15ff46447
[7] https://www.bwtinfo.nl/nieuws/2024/6/bij-bouw-en-woningtoezicht-draag-je-bij
[8] “Wie niet gepest wil worden op de werkvloer kan beter geen ambtenaar worden.” Zie: https://www.gemeente.nu/loopbaan/integriteit/juist-ambtenaren-pesten-op-de-werkvloer/
Reacties zijn gesloten.