Het Stanford Prisoners Experiment, waarbij een groep studenten een andere groep studenten als gevangenen mag behandelen, wordt uitgebreid beschreven in “Het lucifer effect, hoe gewone mensen zich laten verleiden tot het kwaad” van Philip Zimbardo. Het experiment dateert uit 1971 en werd na zes dagen stopgezet omdat het uit de hand liep: de studenten die voor cipier moesten spelen begonnen zich steeds meer te misdragen.
In hetzelfde boek gaat Zimbardo ook in op de mishandelingen waaraan Amerikaanse militairen zich te buiten gaan in de Abu Ghraib gevangenis. Volgens Zimbardo een min of meer identieke situatie.
Veel commentatoren hebben, zoals gebruikelijk in kranten en op TV, de klok horen luiden maar weten niet waar de klepel hangt. Zo ook wat betreft het Stanford experiment waar de laatste tijd naar verwezen naar aanleiding van excessen die plaatsvinden onder studenten uit de betere milieus, in het bijzonder tijdens de ontgroening. “Dachautje spelen” e.d.
Inderdaad, de beschrijving van het Stanford experiment door Zimbardo doet sterk denken aan het ontgroeningsritueel. Maar anders dan de subtitel van het boek suggereert en anders dan de eerder genoemde commentatoren schrijven, zijn het niet gewone mensen die zich tot het kwaad laten verleiden maar gaat het, zoals gewoonlijk, om een handjevol psychopaten.
In het Stanford experiment zijn het een paar studenten die duidelijk genieten van de macht die zij over de “gevangenen” hebben. Maar niet alleen over de “gevangenen”, ook over de andere studenten die voor cipier moeten spelen maar daar niet van genieten en proberen zich aan de sadistische spelletjes te onttrekken.
De vraag die door Zimbardo opgeworpen wordt is of je de schuld voor excessen niet in de eerste plaats moet leggen bij autoriteiten die situaties creëren waarvan zij kunnen weten dat die bij sommige mensen de lust oproepen om te pesten, te martelen en te doden én de lust om mensen die daar een afkeer van hebben ertoe aan te zetten om daar aan mee te doen.
Voor de excessen in de Abu Ghraib gevangenis werden eenvoudige militairen gestraft. Niet Donald Rumsfeld en niet de hoge legerleiding. En voor de excessen tijdens de ontgroening worden, als er al gestraft wordt, niet de bestuursleden van de corpora, laat staan de bestuurders van de universiteit gestraft. Terwijl zij allemaal kunnen weten dat als je psychopaten een zweep geeft, ze daarin een aansporing zien er mee te slaan en hun laffe omgeving ertoe aan zetten om daar dan aan mee te doen.
Wat zo huiveringwekkend is aan het Stanford experiment is dat het laat zien hoe makkelijk een handjevol mensen dat geniet van macht en van treiteren het in een groep voor het zeggen krijgt. Zoals dat het geval is bij een willekeurig samengestelde groep zoals in het Stanford experiment is dat ook het geval in politieke partijen, universiteitsbesturen en bedrijven. Dat verklaart wellicht waarom er niet hard dat tegen dat ontgroenen wordt opgetreden: heimelijk begrijpen de meeste politici, bestuurders en managers kennelijk hoe fijn het is macht te hebben en genieten de meeste ook van zulk getreiter.
Reacties zijn gesloten.